21 Temmuz 2010 Çarşamba

Hitap Şekillerimiz / Sen-Siz Karmaşası

Çok mu zor biraz nazik olmak?

Toplumsal yaşamda , insanların birbirine hitap şekilleri ve davranışları çok önemli. Saygısızca yapılan hitaplar ve tavırlar yaşam kalitemizi dolaylı da olsa etkiliyor. Hakettiğiniz saygıyı görmemek moral bozucu oluyor, değersizlik duyguları empoze ediliyor insanlara. Nasıl mı? Örnekleri pek çok çevremizde. Davranış bilimci olmaya gerek yok bunu gözlemlemek için.

Özellikle şu sen- siz karmaşası..Toplum olarak kimlere sen, kimlere siz diye hitap etmemiz gerektiğini bilmiyoruz. 24 yaşındaki memur kız 67 yaşındaki emekliye ''Teyze sen git, işlemini tamamla öyle gel!''diyor. Evet sabır isteyen bir işi var ama o işin sorumluluğunu üstlenerek o masaya oturmuş, insanlara hizmet verirken nasıl davranacağını, kime nasıl hitabedeceğini bilmeli.

Sağlık ocağında kan almakla görevli hemşire ''aç kolunu!'' diye emir cümleleri ile ve ''sen'' hitap şekli ile konuşmamalı. Yeterli görgüsü ve doğru davranma yeteneği yoksa, tamamen kendi hatası değil elbette. Yaptığı işin eğitimini alırken bunlar da eğitiminin bir parçası olmalıydı. Bir kaç dakika önce hastayı kendisine yönlendiren doktor ona ''siz'' diye hitap ediyorsa alt kadrodakilere de bu işin doğrusu öğretilmeli. Gerçi hastalarına ''sen'' diye hitap eden küçümser tavırlı hekimler de yok değil ama hemşire ve hastabakıcılarda daha yaygın bir davranış az önce örnek olarak verdiklerim.

Olumlu örnekler de var. Geçen yıldan beri Antalya'da minübüs şoförlerinin konuşma ve davranışlarında farkedilir bir değişiklik oldu. Sanırım turistik bir kent olduğumuz için belediyece ve meslek odalarınca uyarıldılar ya da eğitildiler. Herkese ''hanımefendi'' ya da ''beyefendi'' diye ve ''siz''hitap tarzı ile sesleniyorlar. Bir ara kıyafet ve traş durumları da aşırı itinalı idi. Biraz gevşeme olsa da hitap şekilleri hala düzgün.

Öte yandan,''sen''diye hitap edilecek insanlara ''siz'' demek gereksiz bir resmiyet ve ukalalık olabilir. Bunun ayrımını iyi yapmalı. Çok yakınlarımıza ''siz'' demek(örneğin anneye, babaya, eşe)bana pek hoş gelmiyor. Aristokrasi özentisi, yapay bir saygı olarak görüyorum. Yine de gerçekten öyle terbiye almış, aile geleneğinde böyle bir durum olanlara saygı göstermek lazım.

Bunun dışında, yaşlı tonton teyzenin ya da amcanın gençlere ''sen''diye hitabı batmıyor pek.

Yeni tanışılan birine hemen ''sen''demek tuhaf ve gereksiz geliyor bana. Özellikle yukarıda verdiğim örneklerdeki gibi, işi gereği ilk kez karşılaştığı ya da ara sıra görse bile sadece o ortamda karşılaştığı, dışarıda görünce selam bile vermeyeceği insanlara ''sen'' diyen memurlara, görevlilere çok ama çok sinirleniyorum.

Ayrıca sosyal yaşamda samimi olmak adına ''sen'' derseniz insanlara, pek de yakınınız olmadıkları halde adları ile hitap ederseniz bir de, bir süre sonra yüz göz olma olasılığınız var. Benim tercihim, esnafla ya da iletişim içinde olduğumuz hizmet sektöründe çalışan insanlarla her zaman saygılı bir uslupla, yani ''siz''hitap şekli ile ve ''bey, hanım'' ünvanları ekleyerek konuşmak. Örneğin Şoför Bey, Eczacı Hanım vs. daha uygun bana göre. Eğer ismini kullanabilecek kadar bir yakınlığım varsa bile isminden sonra, hanım, bey ünvanlarını kullanıyorum.

Kısacası, tanımadığımız ya da yeni tanıştığımız insanlara sosyal konumu ne olursa olsun ''sen'' diye hitap edilmesini hoş bulmuyorum. Karşısındaki insanı aşağılar ses tonu ve tavırlar da varsa eşliğinde, hiç affedilir yanı yok demektir o insanın benim gözümde. Biraz nezaket lütfen!

18 yorum:

  1. Paylaşılası bir yazı olmuş. Her her bir kelimesine katılıyorum. Hitap şekli ve şu sen, siz karmaşası benim de çok gözüme batar..

    YanıtlaSil
  2. Teşekkürler Sevgili Lou. Sevgiler, selamlar Begonvilli Ev'den.

    YanıtlaSil
  3. Ablacığım bu kadar nazik bir konu ancak böyle nazikce yazılabilirdi. Kalemine sağlık. Umarım sana karşı saygısızlık etmemişimdir bu konuda :) Sevgiler...

    YanıtlaSil
  4. Çok teşekkür ederim Sevgili Yeşim.

    Aaaa, ne saygısızlığı? Benim sözünü ettiğim durumlar günlük yaşamda, samimiyetten kaynaklanmayan, işi ya da konumu ile ilgili insanlara saygısızca ''sen'' diye hitap eden kişilerle ilgili. Bizler burada, pek çok konuda paylaşımları olan, yüz yüze tanışmasak da birbirimize sevgi ve saygı duyan blog dünyası insanlarıyız. Elbette bazı kişileri fikirleri ile, söylemleri ile, paylaşımları ile daha yakın bulup birbirimize sen diyoruz ve adlarımızla hitap ediyoruz.

    YanıtlaSil
  5. Hitap şekilleri,küçük yaşlarda eğitimle verilmeli ve kişiliğinin,yaşamının bir parçası olmalıdır.O zaman özenti olmaktan çıkar,ukalalık gibi algılanmaz.Kibarlık,nezaket,zerafet insana herzaman artı değer katar.Çok güzel anlatmışsınız.Teşekkürler.Sevgiler.Aida

    YanıtlaSil
  6. Merhaba,ne güzel bir konu seçmişsiniz..Benim de çok yakındığım bir konudur bu..Halen bir çok blogcu dostumu çok sevmeme rağmen (sen) diye hitap edemeyişim bundandır..Sevgilerimle Zehr@

    YanıtlaSil
  7. Haklısınız Aida, başkalarına saygı çerçevesinde nasıl hitap edilmesi gerektiği küçük yaşlarda çocuklara öğretilmeli. Bunun en güzel yolu da örnek olabilmek.

    YanıtlaSil
  8. Sevgili Zehra, aslında benim anlatmak istediğim, hastane, postane vb yerlerde ve sosyal yaşamda, görevlilerin insanlara ''sen''diye hitabetmelerinden duyduğum rahatsızlıktı. Çünkü bu söylemlerle yaşlı başlı insanlara saygısızlık söz konusu. Aslında yaşlı genç herkese ''siz'' demek zorundalar. Arkadaşlar arasındaki hitap şekilleri elbette başkalarını ilgilendirmez.

    YanıtlaSil
  9. İşlem yaptığım Ziraat bankasındaki Hanım bana sen diye hitap etti ,bende beni tanıyormusunuz diye sordum.O kadar şaşırdı ki,kafasını kaldırıp uzunca yüzüme baktı.Yüzümdeki kararlı ifadeyi görünce afedersiniz başka işleminiz varmı diye devam etti...

    YanıtlaSil
  10. Her kelimesine katılıyorum. Beni de çok rahatsız eden bir durum. Tanışıyor muyuz? diye sorup bozmak geliyor her seferinde içimden; kendime yakıştıramıyorum. Bir de "ne tür birşey baktın, canım" şeklinde soru soran mağaza görevlileri var, geri dönesim geliyor. Her işte mutlaka eğitim şart.
    Bazı sizler de buzzz gibi donduruyor. Bence de gereksiz ve yapay. Ortayı bulmak lazım.
    Sevgiler ...

    YanıtlaSil
  11. İşte bu Minik. Yapılacak olan tam da bu. Ancak bu şekilde tepki vererek bu insanlara doğru davranmayı öğretebiliriz. kutluyorum sizi.

    YanıtlaSil
  12. Evet Sesiber, aslında bunu sormak lazım. Mağaza çalışanlarının laubaliliğe kaçan yaklaşımları da hoş değil. ''Canım'' diye seslenişleri güya samimiyet ifadesi ama yersiz ve basit bence de.

    YanıtlaSil
  13. merhaba kedi dostu ..ziyaretinize teşekkür ederim. birgün bankada görevli bana sen diye hitap etti çok sinirlendim .önce siz deyin sonra devam edelim demiştim utanmıştı.siz ve sen kavramının sınırlarını çocukken vermek gerekiyor kanımca. ama herkonuda oldugu gibi bu konudada önemsemiyoruz. saglıcakla kalın.ogullarım ve kızlarımdan selamlar:)

    YanıtlaSil
  14. İade-i ziyaretiniz için ben de teşekkür ederim hamdivehusnucan.

    Yalnızca kedi dostu değil tüm korunmaya muhtaç hayvanların dostuyum.

    Banka görevlisini uyarmakla çok iyi etmişsiniz. Eğer bu konuda yeri geldikçe insanları uyarırsak vaz geçeceklerdir saygısızca ''sen'' demekten.

    Oğullarınıza, kızlarınıza sevgi ve selamlar benden de...

    YanıtlaSil
  15. Teşekkürler Kelebek. Keşke insanları uyarmak zorunda kalmasak. Sevgiler, selamlar Begonvilli Ev'den.

    YanıtlaSil
  16. Begonvilli Ogretmenim,
    Dun okumu$tum yazinizi ama moralim bozuktu, hala da bozuk gerci :-(
    Konu$ulmasi, payla$ilmasi, tarti$ilmasi, gerektiginde de tepki gosterilmesi gereken konulardan biri. YAZIDAKI USLUBUNUZ OYLE GUZEL KI !
    Ustelik sizden cesaret de alip sanirim bundan sonra tepkimi belirtecegim. :-)
    Kesinlikle yanli$ anla$ilmamasini umut ederek yaziyorum:
    Almanya'da resmi kurum ve kurulu$lardaki cali$an insanlar her zaman, herkese siz diye hitap ederler. Saygi cok onemli bir konudur. Ilginc olani ise, egitim seviyeleri cok farkli da olsa hemen hemen butun insanlar bu sekilde davranir. Egitimin yaninda toplumun yapisina,kulturune de cok bagli belki de. Buradaki saygi konusundaki hassaslik benim takdir ettigim bir $ey. Umarim bir gun ulkemizde de boyle olur. Yeni nesilden cok umutluyum ben! Bir seyler degisecek.
    ---
    universite ortamindan ornekler vermek isterim:
    Profesorler ogrencilere hep siz diye hitap ederler. Odasina girince ayaga kalkarlar. Aldiklari egitim ve kulturu her haliyle belli eden ama buna ragmen mutevazi tavirlariyla insani kendilerine hayran birakan profesorlere cokca rastliyorum. Asistanlar 'siz; kelimesini cogu zaman duzeltir ve 'sen'diye hitap edilmesini isterler.
    'Gel lan buraya' diye ogrencilerine hitap eden ve kendini sempatik sanan profesorumu dusunuyorum da...
    sevgiler

    YanıtlaSil
  17. Buket'ciğimn, moralinin bozuk olmasına üzüldüm. Sanırım sınavlarınla ilgili stresli bir dönem yaşıyorsun. İyi sonuçlar alıp en kısa zamanda eski neşene kavuşmanı diliyorum.

    Diğer yandan, sen-siz konusu ile ilgili verdiğin örnekler çok güzel. Umarım bizler de eksik olan bu yönümüzü geliştiririz toplum olarak. Sevgiler, selamlar gönderiyorum Begonvilli Ev'den.

    YanıtlaSil

Beğeni ve görüşleriniz benim için çok değerli. Yürekten teşekkürler.